ಪುಟಗಳು

ಶನಿವಾರ, ಮಾರ್ಚ್ 30, 2019

ಜಂತರ್ ಮಂತರ್ ಚತುರ ಶಿಲ್ಪಿಯೊಬ್ಬನ ಸಾಹಸದ ಕಥೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ...

ಜಂತರ್ ಮಂತರ್ ಚತುರ ಶಿಲ್ಪಿಯೊಬ್ಬನ ಸಾಹಸದ ಕಥೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ...


              ನಾಲ್ಕು ಮಹಾಕ್ಷತ್ರಿಯ ಯಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯವಾದುದು ಅಶ್ವಮೇಧ. ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಭ್ಯುತ್ಥಾನದ ಹಾಗೂ ಕ್ಷಾತ್ರತ್ತ್ವದ ಸಂಕೇತವದು. ಸೂರ್ಯವಂಶೀಯ ದಿಗ್ಗಜ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳಾದ ಭರತ, ದಿಲೀಪ, ಮರ್ಯಾದಾ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀರಾಮ, ಚಂದ್ರವಂಶೀಯ ಧರ್ಮರಾಯರುಗಳಿಂದ ಹಿಂದಿನ ಎರಡು ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮಹಾಯಾಗ. ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿ ಪುಷ್ಯಮಿತ್ರ ಶುಂಗ, ಗೌತಮೀಪುತ್ರಶಾತಕರ್ಣಿ, ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತ, ಪುಲಕೇಶೀ, ರಾಜರಾಜ ಚೋಳರಂತಹ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಅರಸರಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬಲು ಅಪರೂಪವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಯಾಗ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗೌರವದ, ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವದ ಪ್ರತೀಕಗಳೇ. ಆದರೆ ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ವಿಶೇಷ ಎನ್ನಿಸುವ ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಾಗ ಮತಾಂಧ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಬರ್ಬರತೆಗೆ ಬೆಂಡಾಗಿದ್ದ, ಆಂತರಿಕ ಕಚ್ಚಾಟಗಳಿಂದ ಬಳಲಿದ್ದ, ಬಡತನದಿಂದಾಗಿ, ಕ್ಷಾತ್ರ ಹೀನತೆಯಿಲ್ಲದೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಧರ್ಮದ ರಕ್ಷಣೆಯಿಲ್ಲದೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೈಭವವಿಲ್ಲದೆ ಬಸವಳಿದು ಬ್ರಿಟಿಷರ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಜಾರುತ್ತಿದ್ದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ನಡೆದಿತ್ತು. ಅದರ ರೂವಾರಿಯೇ ಸವಾಯಿ ಜಯಸಿಂಹ.

                 ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂವಾಗಿ ಹುಟ್ಟುವುದು, ಹಿಂದೂವಾಗಿ ಬಾಳುವುದೇ ಅಪರಾಧವಾಗಿತ್ತು. ಹಿಂದೂ ಎಂಬ ಒಂದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ತನ್ನದೇ ಸ್ವಂತ ನೆಲದಲ್ಲಿ ತಲೆಗಂದಾಯ(ಜೆಜಿಯಾ) ಪಾವತಿಸಬೇಕಾದ ದುರ್ಗತಿಗೆ ಹಿಂದೂ ಈಡಾಗಿದ್ದ.  ಹಿಂದೂ ಕೃಷಿಕರು, ವರ್ತಕರು ಹೆಚ್ಚಿನ ತೆರಿಗೆ ಪಾವತಿಸಬೇಕಿತ್ತು. ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಇದರಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ. ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ, ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳ ಮೇಲೆ, ತೀರ್ಥಸ್ನಾನಗಳ ಮೇಲೂ ತೆರಿಗೆ ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಯಾರೇ ಮುಸ್ಲಿಂ ಯಾತ್ರಿಕರಿರಲಿ, ಅವರಿಗೆ ಹಿಂದೂವೊಬ್ಬ ತನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಉಚಿತವಾಗಿ ಆಶ್ರಯವೀಯಬೇಕಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಖಾಸಗಿ ಸಮಾರಂಭಕ್ಕೂ ಅವರಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಬೇಕಿತ್ತು. ಹೊಸ ಗುಡಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಳತನ್ನು ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮಾಡುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಯಾವುದೇ, ಎಂತಹದ್ದೇ ಕೆಲಸವಾದರೂ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಬೇಕಿತ್ತು. ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಆಚರಿಸುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅರಸುಕುವರರಲ್ಲದ ಹಿಂದೂಗಳಾರೂ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಕುದುರೆ, ಮೇನೆ, ಆನೆಗಳನ್ನು ಹತ್ತುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಯಾರಾದರೂ ಮನೆಯವರು ಸತ್ತರೆ ಗಟ್ಟಿ ಅಳುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ.  ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗಿಂತ ಕೆಳ ದರ್ಜೆಯ ವಸನಗಳನ್ನು ಧರಿಸಬೇಕಿತ್ತು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಕೇರಿಗೆ ದೂರದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಸವಲತ್ತಿನ ವಸತಿ ಏರ್ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು. ಒಟ್ಟಾರೆ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗಿಂತ ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಬದುಕನ್ನು ಸಾಗಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಹಿಂದೂ ಹೆಂಗಳೆಯರ ಮೇಲಾಗಲೀ, ಸಂಪತ್ತಿನ ಮೇಲಾಗಲೀ ಇಸ್ಲಾಂ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕಣ್ಣು ಬಿದ್ದರೆ ಅವೆಲ್ಲಾ ದೋಚಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಅನುದಿನವು ಹಿಂದೂಗಳನ್ನು ಹೀಗಳೆವ, ಗೇಲಿ ಮಾಡುವ, ಮತಾಂತರಿಸುವ, ಅತ್ಯಾಚಾರ ಮಾಡುವ, ಕೊಲ್ಲುವ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಮೇಲೆ ಯಾವ ಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ಅವರ ಅನುದಿನದ ಹಕ್ಕಾಗಿತ್ತು. ಇಂತಹಾ ಯಾವುದೇ ದೌರ್ಜನ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಿಂದೂವೊಬ್ಬ ಪ್ರತಿರೋಧಿಸುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ.

                  ಅಂತಹಾ ವಿಷಮ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶವಿದ್ದಾಗ ಹುಟ್ಟಿದವನು ಜಯಸಿಂಹ(1688). ಅಪ್ಪ(ಕಛರಾಹಾ ವಂಶದ ಬಿಶನಸಿಂಹ) ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಅಂಬೇರಿನ ರಾಜನಾದರೂ ಮೊಘಲರಿಗೆ ಮಣಿದು ಅವರ ಅಧೀನನಾಗಿ ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದ. ತಾಯಿ ಇಂದ್ರಕುವರ್. ಬಿಶನಸಿಂಹ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಮೊಘಲ್ ಸೇವಕನಾಗಿದ್ದರೂ ಸಾಹಸಿಯಾಗಿದ್ದ. ಹದಿನೆಂಟನೇ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಪಟ್ಟವೇರಿದ್ದ ಆತನ ಸಾಹಸ, ಸದ್ಗುಣಗಳು ಜಯಸಿಂಹನಲ್ಲೂ ಮೇಳೈಸಿದ್ದವು. ಬಿಶನ್ ಸಿಂಹ ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳು ಜಯ ವಿಜಯರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ, ಧನುರ್ವಿದ್ಯೆ, ಕತ್ತಿವರಸೆ ಮುಂತಾದ ಕ್ಷಾತ್ರ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಹಿತ ದೇಶೀ-ವಿದೇಶೀ ಭಾಷೆಗಳನ್ನೂ, ರಾಜಕಾರಣದ ಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದ. ಜಯಸಿಂಹನಿಗೆ ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಷವಾಗಿದ್ದಾಗಲೇ ಕೋಹಾತ್ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಬಿಶನ್ ಸಿಂಹ ಅಕಾಲಮೃತ್ಯುವಿಗೀಡಾದ. ಹೀಗೆ ಬಹು ಕಿರಿಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ(12) ಪಟ್ಟಕ್ಕೇರಿದ ಕಾರಣ ಗುರುತರ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಜಯಸಿಂಹನದಾಯಿತು. ಆದರೇನು ಮೊಘಲರ ಸೇವೆಯನ್ನು ಅವನು ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕವಾದ ಮೂರು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿಯೇ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ತೆರಳಿ ಮರಾಠರೊಡನೆ ಹೋರಾಡುವಂತೆ ಜಯಸಿಂಹನಿಗೆ ಮೊಘಲ್ ಅರಸ ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದ. ಎತ್ತರದ ಬೆಟ್ಟಗಳು, ಆಳ ಕಣಿವೆಗಳ ನಡುವೆ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಎದುರಾಳಿಗಳನ್ನು ಹಣ್ಣುಗಾಯಿ ನೀರುಗಾಯಿ ಮಾಡುವ ಮರಾಠ ಪಡೆಗಳ ಖಡ್ಗಕ್ಕೆ ಆಹುತಿಯಾಗಲು ಯಾವ ಮೊಘಲ್ ಸರದಾರರೂ ಒಪ್ಪುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಎಳೆಯ ಜಯಸಿಂಹ ಬಾದಶಹಾನ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಮೀರುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅವನೀಗ ತೀವ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ಮುಗ್ಗಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದ್ದ. ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದ ಜಾಗೀರುಗಳನ್ನು ಮೊಘಲ್ ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬಾದಶಹಾನ ಮಾತಿಗೆ ಒಪ್ಪಿ ಬೀದಾರ್ ಬಖ್ತ್ ಎಂಬ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಯ ಸಹಾಯಕನಾದ. ಕೊಂಕಣದುರ್ಗವನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವಲ್ಲಿ ಅವನು ತೋರಿದ ಸಾಹಸ ಬಖ್ತ್ ಹಾಗೂ ಬಾದಶಹಾರಿಬ್ಬರ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿ ಬಡ್ತಿ ಸಿಕ್ಕು ಮಾಳವ ಪ್ರಾಂತದ ಉಪ ಪ್ರಾಂತಾಧಿಕಾರಿ ಪಟ್ಟ ಒಲಿದು ಬಂತು. ಇತ್ತ ಔರಂಗಜೇಬನೆಂಬ ಕ್ರೂರಿ ಮತಾಂಧ ಮೊಘಲ್ ಬಾದಶಹಾನ ಅವಸಾನವಾಗಿತ್ತು. ಅವನ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲೇ ಕಚ್ಚಾಟ ಶುರುವಾಗಿತ್ತು. ಅಜಮನನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ ಬಹಾದ್ದೂರ್ ಶಹಾ ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ ಅಜಮನ ಪಕ್ಷ ವಹಿಸಿದ್ದ ಜಯಸಿಂಹನ ಕಷ್ಟದ ದಿನಗಳು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಅವನಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಜ್ವಾಲೆ ಎದ್ದು ಉರಿಯಿತು. ಮಾರುವೇಶದಿಂದ ಅಲ್ಲಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಅಂಬೇರಿಗೆ ಬಂದು ರಜಪೂತರನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತನಾದ.

              ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಜಯಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಅವನ ತಮ್ಮ ವಿಜಯಸಿಂಹ ರಾಜ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಕುಂಟು ನೆಪವನ್ನು ಒಡ್ಡಿ ಬಹಾದೂರ್ ಶಾಹ ಜಯಸಿಂಹನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡ. ಅಲ್ಲಿ ಮುಸಲ್ಮಾನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ. ಇದು ರಜಪೂತರನ್ನು ರೊಚ್ಚಿಗೆಬ್ಬಿಸಿತು. ಹೆಚ್ಚಿನ ರಜಪೂತರು ಮೊಘಲ್ ಸೇನೆಯನ್ನು ತೊರೆದು ಉದಯಪುರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮಹಾರಾಣಾನ ಜೊತೆಗೂಡಿದರು. ಜಯಸಿಂಹ, ಮಾರವಾಡದ ಅಜಿತಸಿಂಹ, ಮೇವಾಡದ ಅಮರಸಿಂಹ ಹಾಗೂ ಮಹಾವೀರ ದುರ್ಗಾದಾಸರ ನೇತೃತ್ವದ ರಜಪೂತರ ಬೃಹತ್ ಸೈನ್ಯ ಉದಯಪುರ ನಗರವನ್ನು ಬೆಳಗಿದ್ದು ರಜಪೂತರ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮರೆಯಲಾಗದ ಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಡುವೆ ಮಹಾರಾಣಾ ಮಗಳು ಚಂದ್ರಕುವರಿಯನ್ನು ಜಯಸಿಂಹನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಮದುವೆ ಮಾಡಿದ. ರಜಪೂತರೀಗ ಮೊಘಲರ ವಿರುದ್ಧ ತೊಡೆ ತಟ್ಟಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇತ್ತ ಮೊಘಲರು ಜಯಸಿಂಹನನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯುವ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆಂಬೇರ್ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಜಯಸಿಂಹನಿಗೇ ಹಿಂದಿರುಗಿಸುವುದಾಗಿ ಪುಸಲಾಯಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಜಯಸಿಂಹ ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಜಗ್ಗಲಿಲ್ಲ. ರಜಪೂತರೆಲ್ಲಾ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ಮೊಘಲರ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಜೋಧಪುರದ ಮೇಲೆ ದಂಡೆತ್ತಿ ಹೋದರು. ಅದನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಮಹಾರಾಜಾ ಅಜಿತಸಿಂಹನನ್ನು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಕೂರಿಸಿದರು. ಅಂಬೇರ್ ಅನ್ನು ಜಯಸಿಂಹ ಮರುವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ. ಅಜಿತಸಿಂಹನ ಮಗಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅವರೀರ್ವರ ಬಾಂಧವ್ಯ ಮತ್ತಷ್ಟು ವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಪ್ರಬಲರಾಗಿದ್ದ ಮರಾಠರೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿ ರಜಪೂತರು ಹಾಗೂ ಮರಾಠರ ನಡುವೆ ಕೊಂಡಿಯಾದ. ರಜಪೂತರನ್ನು ಒಡೆಯಲು ಮೊಘಲರು ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಜಯಸಿಂಹ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದರಿಂದ ಅವೆಲ್ಲವೂ ನಿಷ್ಫಲವಾದವು. ಮಹಾರಾಣಾ ಅಲ್ಪ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ತೀರಿಕೊಂಡ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ಮೊಘಲರು ರಾಜಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ದಾಳಿಯಿಟ್ಟಾಗ ಜಯಸಿಂಹ ರಜಪೂತರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿ, ಮರಾಠರ ಬೆಂಬಲವನ್ನೂ ಪಡೆದು ಮೊಘಲರನ್ನು ಒದ್ದೋಡಿಸಿದ.

                ಬಹಾದೂರ್ ಶಾಹನ ಅವಸಾನದ ಬಳಿಕ ಮೊಘಲರಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದಾಟಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಜಯಸಿಂಹನ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿ, ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು ಅವನಿಗೆ ಸವಾಯಿ ಎಂಬ ಬಿರುದು ನೀಡಿದವನು ಮಹಮದ್ ಷಹಾ. ಬಿರುದಿಗೆ ತಕ್ಕ ಲಾಂಛನಗಳನ್ನೂ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನೂ ಜಯಸಿಂಹನಿಗೆ ದೊರಕಿತು. ಈಗ ಜಯಸಿಂಹನ ಪ್ರಭಾವ ಎಷ್ಟೆಂದರೆ ಅವನನ್ನು ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಮೆರವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ರತ್ನಾಭರಣಗಳು ಅವನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ತನ್ನ ಈ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡ ಜಯಸಿಂಹ ಭಾರತದಿಂದ ಜೆಜಿಯಾ ಸಹಿತ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ, ತೀರ್ಥಸ್ನಾನಗಳ ಮೇಲಿದ್ದ ಕರವನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಿಸಿದ. ಬಹಾದೂರ್ ಷಹಾ ಕೊಡಬಂದ ಎರಡು ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಬದಲಾಗಿ ಕರನಿರ್ಮೂಲನದ ಶಾಸನವನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿಕೊಂಡ. ಮಥುರಾ, ವೃಂದಾವನ, ಕಾಶಿ, ಗಯಾ, ಹರದ್ವಾರ, ಅಯೋಧ್ಯೆ, ಚಿತ್ರಕೂಟ, ಉಜ್ಜಯಿನಿ, ಪುಣೆ, ಆಗ್ರಾ, ದೆಹಲಿ, ಕಾಬೂಲ್, ಲಾಹೋರ್ಗಳ ಅನೇಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಸತ್ರಗಳನ್ನು, ಧರ್ಮಛತ್ರಗಳನ್ನು, ವಸತಿಮಂದಿರಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಮಹಂತರ, ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ ಸಾವಿನ ಅನಂತರ ಅವರ ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಮುಟ್ಟುಗೋಲು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಬಾರದೆಂದು ಆಜ್ಞೆ ಹೊರಡಿಸಿದ. ಈಗ ಮೊಘಲರನ್ನೇ ಉಪೇಕ್ಷಿಸಿ ರಾಜಪುತ್ರವಲಯಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ಅನಭಿಷಿಕ್ತ ದೊರೆಯಾಗಿ ಮೊಘಲರ ದುರಾಡಳಿತದಿಂದ ಹದಗೆಟ್ಟಿದ್ದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ರಚನಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡ. ಅವನು ರಾಣಾಪ್ರತಾಪನಂತೆ ಮೊಘಲರೆದುರು ಸೆಡ್ಡುಹೊಡೆದು ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಳಗಿದ್ದುಕೊಂಡೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನೊಡ್ಡಿದ. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಘಾತುಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ, ಇಸ್ಲಾಮೀ ಆಡಳಿತದ ರೀತಿ-ನೀತಿಗಳನ್ನು, ಆಗ್ರಹ-ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಆತ ಅವರ ಜೊತೆಗಿದ್ದುಕೊಂಡೇ ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ ನೆರವಾದ. ಮೊಘಲರೊಂದಿಗೆ ಇರುತ್ತಿದ್ದಾಗಲೇ ರಜಪೂತರ ಸಂಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡುದುದು, ಮೊಘಲ್ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡೇ ಬಾಜೀರಾಯನ ಜೊತೆ ಸ್ನೇಹ ಬೆಸೆದುದು, ಹಿಂದೂಗಳ ಮೇಲಿನ ಅನ್ಯಾಯದ ಕರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದುದು, ರಚನಾತ್ಮಕ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದುದು, ಕೊನೆಗೆ ಮೊಘಲರನ್ನೇ ಮೂಲೆಗುಂಪು ಮಾಡಿ ಅನಭಿಷಿಕ್ತನಾಗಿ ಮೆರೆದುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಾಧನೆಯೇನಲ್ಲ.

                 ಅವಿರತ ಯುದ್ಧ, ಸಂಧಾನ, ರಾಜಕಾರಣಗಳ ನಡುವೆ ದಕ್ಷ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಜಯಸಿಂಹನ ರಾಜ್ಯ ವಿಸ್ತಾರವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ರಾಜ್ಯ ರಾಜಧಾನಿ ಅಂಬೇರನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಅಂಬೇರಿನಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಾದ ಅರಮನೆಗಳೇನೋ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಲಿ ಉತ್ತಮವಾದ ರಸ್ತೆ ಉದ್ಯಾನವನಗಳಾಗಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಸುತ್ತಲೂ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳಿದ್ದುದರಿಂದ ಆಂಬೇರನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಕಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನು ಒಂದು ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತ ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದ. ಹಾಗೆ ಮೂಡಿ ಬಂದದ್ದೇ ಇಂದಿನ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿರುವ ಜಯಪುರ! 1728ರಲ್ಲಿ ಜಯಪುರ ನಗರಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯಿದ್ದ ಜಯಸಿಂಹ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ. ಒಂಬತ್ತು ಆಯತಾಕಾರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನಗರವನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಿ ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿನ ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಅರಮನೆಗಳು, ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೀಕ್ಷಕಾಲಯಗಳಿಗೆಂದು ಕಾದಿರಿಸಿದ. ಅಲ್ಲಿ ಮನೆಗಳನ್ನು ಚೊಕ್ಕವಾಗಿ ಸಾಲುಸಾಲಾಗಿ ಕಟ್ಟಿ ಅಲಂಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಗರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲೊಂದು ಏಳು ಅಂತಸ್ತುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಭವ್ಯ ಅರಮನೆ ಚಂದ್ರ ಮಹಲ್, ಅಮೃತಶಿಲೆಯ ಗೋಪುರ, ಸುತ್ತಲೂ ತಿಳಿನೀರಿನ ಕೊಳಗಳು ಮತ್ತು ಸುಂದರ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು, ಅನೇಕ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳನ್ನೂ ಧರ್ಮಛತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಹಲವು ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ನಗರದ ಸುತ್ತಲೂ 20-25 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಹಾಗೂ ಒಂಬತ್ತು ಅಡಿ ಅಗಲದ ಗೋಡೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ. ಅದಕ್ಕೆ ಏಳು ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಗಳಿದ್ದವು. ಅರಮನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸುಂದರವಾದ ಅನೇಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಜಯಪುರದ ಕೆಲವು ರಾಜಮಾರ್ಗಗಳು ಎಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಆರು ಏಳು ಗಾಡಿಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಒಂದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೊಂದು ಹೋಗಬಹುದಿತ್ತು.  1733ರ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತೀಯನಗರನಿರ್ಮಾಣ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅನುಸಾರ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾದ, ಸುಂದರ, ಭವ್ಯ ನಗರ ಎದ್ದು ನಿಂತಿತ್ತು.

                ಜಯಸಿಂಹ ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ, ಫಾರ್ಸೀ ಮತ್ತು ಆಯಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆಸುತ್ತಿದ್ದ. ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಪಾಲನಾ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಗಿಸಿದ್ದ. ತೋಪು, ತುಪಾಕಿಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅವನು ಅರಿತಿದ್ದ. ಅವನ ಐವತ್ತು ಸಾವಿರ ಸೈನಿಕರ ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ಪಡೆ ದೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕವಾಗಿತ್ತು. ಅವನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದ ಪ್ರಯೋಗಾತ್ಮಕವಾದ ಚಕ್ರಗಳ ಫಿರಂಗಿ "ಜೈವಾನ" ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಫಿರಂಗಿಯಾಗಿತ್ತು. ಸ್ತ್ರೀ ಹತ್ಯೆ, ಶಿಶುವಧೆಗಳನ್ನು ಕಠಿಣ ಶಾಸನಗಳ ಮೂಲಕ ತಡೆದಿದ್ದ. ದುಂದು ವೆಚ್ಚದ ಮದುವೆಗೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕಿದ್ದ. ಕೃಷಿ, ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ಯಮ, ಕಲೆಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪೋಷಿಸಿದ್ದ ಅವನ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ-ಅದ್ವೈತ ತತ್ತ್ವಾದಿಗಳು, ಯಜ್ಞಶ್ರದ್ಧೆಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆದವು. ಸದಾ ಯುದ್ಧ ಮಗ್ನನಾಗಿದ್ದಾಗಲೂ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೇಲಿನ ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿ ಕಿಂಚಿತ್ತೂ ಮುಕ್ಕಾಗದಂತೆ ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಬಂದುದರಲ್ಲಿಯೇ ಇವನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಹಿರಿಮೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಖಗೋಲಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಣಾತನಾಗಿದ್ದ ಜಯಸಿಂಹ ಪಂಚಾಂಗ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ, ಗ್ರಹಗಳ ಚಲನಾಧ್ಯಯನ, ಆಕಾಶಕಾಯಗಳ ವೀಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಲ್ಲವನಾಗಿದ್ದುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವುಗಳ ಕಲಿಕೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟ. ಯೂಕ್ಲಿಡ್ನ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಗ್ರಂಥ, ಟಾಲೆಮಿಯ ರಸಶಾಸ್ತ್ರಗ್ರಂಥ, ಜಾನ್ ನೇಪಿಯರ್ನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದ. ಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದು, ಅವುಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕುವುದು ಅವನಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಹವ್ಯಾಸಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವುಗಳ ವೀಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ತಾನೇ ಸ್ವತಃ ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದ. ಇಂದು ಯುನೆಸ್ಕೋ ಪಾರಂಪರಿಕ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿರುವ, ಜಂತರ್ ಮಂತರ್ ಬಯಲು ಖಗೋಳವೀಕ್ಷಣಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ನಿಖರವಾಗಿ ಸಮಯವನ್ನಳೆಯಬಲ್ಲ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸೂರ್ಯಯಂತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದವ ಜಯಸಿಂಹನೇ. ಕಲ್ಲು, ಇಟ್ಟಿಗೆ ಸುಣ್ಣಗಾರೆ, ಕಬ್ಬಿಣದ ಸರಳುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಈ ಖಗೋಳ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ನಿಖರತೆ ಎಂಥವರನ್ನೂ ಬೆರಗಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ದೆಹಲಿಯ ಜಂತರ್ ಮಂತರ್, ಮಥುರಾ, ಉಜ್ಜಯಿನಿ, ವಾರಾಣಸಿಗಳಲ್ಲೂ ಖಗೋಲ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯಗಳನ್ನು ತಾನೇ ರೂಪಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯಿದ್ದ ಯಾರೇ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ಯಾವುದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ಈ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಗ್ರಹಗಳ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಬಹುದಿತ್ತು. ದೇಶ-ವಿದೇಶಗಳ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಕರೆಸಿ ಗೋಷ್ಠಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ. ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪುಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು, ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ತರಿಸಿಕೊಂಡು ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿದ್ದ. ಅನೇಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕೆ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದುದಲ್ಲದೆ ಯಂತ್ರ ರಾಜ ಮತ್ತು ಯಂತ್ರ ರಾಜ ರಚನಾ ಪ್ರಕಾರ ಎಂಬುದಾಗಿ ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಯಂತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಎರಡು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ. ಅರಬ್ ಹಾಗೂ ಐರೋಪ್ಯ ಖಗೋಲಶಾಸ್ತ್ರಾಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಜ್ಯೋತಿರ್ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಬೆಸೆದುದು ಅವನ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಸಾಧನೆ. ಅವನ ಬಳಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಗುಜರಾತಿನ ಕೇವಲರಾಮ ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನದ ಮೇಲೆ ಎಂಟು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ. ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆಂದೇ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳು ಹಾಗೂ ಗ್ರಹಗಳು ಉದಯವಾಗುವ ಹಾಗೂ ಅಸ್ತವಾಗುವ ಕಾಲಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಅಂಕಿ-ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕಲೆಹಾಕಿ ಕೋಷ್ಟಕಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ. ಅವನು ರಚಿಸಿದ ಲೋಹಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಾವು ಇಂದಿಗೂ ಜಯಪುರದ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.

                ಜಂತರ್ ಎಂದರೆ ಯಂತ್ರ, ಮಂತರ್ ಎಂದರೆ ಗಣನೆಮಾಡುವುದು ಎಂದರ್ಥ. ದಿಗಂಶ ಯಂತ್ರ, ಕಪಾಲಿಯಂತ್ರ, ಜಯಪ್ರಕಾಶ ಯಂತ್ರ, ರಾಮಯಂತ್ರ, ನಾರೀ ವಲಯ ಯಂತ್ರ, ಮಿಶ್ರ ಯಂತ್ರ, ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಯಂತ್ರ, ಧ್ರುವದರ್ಶಿಕೆ ಪಟ್ಟಿಕೆ, ಷಷ್ಠಾಂಶ ಯಂತ್ರ, ಛಾಯಾಯಂತ್ರ, ದಕ್ಷಿಣಾವೃತ್ತಿ ಯಂತ್ರ ಮುಂತಾಗಿ ಹಲವು ವಿವಿಧ ಉಪಕರಣಗಳು ಜಯಸಿಂಹ ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಖಗೋಳ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯಗಳಲ್ಲಿದ್ದವು. ಜಯಪ್ರಕಾಶ ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ನ ಅರ್ಧವೃತ್ತಾಕಾರದ ಭಾಗಗಳೆರಡು ಸರದಿಯಲ್ಲಿ ಗಂಟೆಗೊಂದರಂತೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದ ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾಲವನ್ನು, ಸೂರ್ಯನ ಸ್ಥಾನ, ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ವೃತ್ತ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ ಗುರುತು ಹಾಕಿರುವ ರಾಶಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ರೇಖೆಯ ಮೇಲೆ ಯಾವ ರಾಶಿ ಇದೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬಹುದು. ನಾರೀ ವಲಯ ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಎಂಬ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಿವೆ. ಈ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ 22 ಹಾಗೂ ಜೂನ್ 21ರಂದು ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣಗಳು ಕರ್ಕಾಟಕಸಂಕ್ರಾಂತಿ ವೃತ್ತ ಹಾಗೂ ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ವೃತ್ತಗಳ ಮೇಲೆ ನೇರವಾಗಿ ಬೀಳುವ ಹಾಗೂ ಮಾರ್ಚ್ 21 ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 23ರಂದು ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣಗಳು ಸಮಭಾಜಕ ವೃತ್ತದ ಮೇಲೆ ನೇರವಾಗಿ ಬೀಳುವ ಕಾಲಗಣನೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ನಿಯತ ಚಕ್ರ, ಚಿಕ್ಕ ಸಾಮ್ರಾಟಯಂತ್ರ, ದಕ್ಷಿಣ ವೃತ್ತ ಯಂತ್ರ ಹಾಗೂ ಕರ್ಕಾಟಕ ರಾಶಿವಲಯವೆಂಬ ನಾಲ್ಕು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಯಂತ್ರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದುದೇ ಮಿಶ್ರಯಂತ್ರ. ವಿರಾಟ್ ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಯಂತ್ರ ದೃಕ್ಸಿದ್ಧಿ ಕಾಲವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಎರಡು ಸೆಕೆಂಡ್ಗಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾಲವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಷಷ್ಠಾಂಶವೆಂಬ ವೃತ್ತಖಂಡಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಸೂರ್ಯ ನೆತ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾದು ಹೋಗುವಾಗ ಬೆಳಕು ಒಂದು ಕಿಂಡಿಯ ಮೂಲಕ ಬಿದ್ದು ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ರೇಖೆಯ ಎತ್ತರ ಎಷ್ಟೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ದುಂಡನೆಯ ಕಂಬವೊಂದು ದಿಗಂಶವನ್ನು, ಛಾಯಾ ಯಂತ್ರ ಕಾಲವನ್ನೂ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಯಂತ್ರದಿಂದ ಸೂರ್ಯನ ಘಂಟಾವೃತ್ತಾಂಶವನ್ನು ತಿಳಿಯಬಹುದು. ಧ್ರುವ ನಕ್ಷತ್ರವನ್ನು ನೋಡಲು ಇರುವ ಧ್ರುವದರ್ಶಿಕೆ ಪಟ್ಟಿಕೆಯಿಂದ ಹನ್ನೆರಡು ರಾಶಿಗಳ ಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಸಮಭಾಜಕ ವೃತ್ತದಿಂದ ಸೂರ್ಯ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ, ಯಾವ ಕೋನದಲ್ಲಿರುವನೆಂದೂ ತಿಳಿಯಬಹುದು. ರಾಮಯಂತ್ರ ಔನ್ನತ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷಿತಿಜಾಂಶಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಉಜ್ಜಯಿನಿ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿಯೇ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಅಲ್ಲಿ ಜಯಸಿಂಹ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯ ಬಹುತೇಕ ಶಿಥಿಲವಾಗಿದೆ. ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜಾ ಮಾನಸಿಂಗ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದ ಮಾನಮಂದಿರದ ಮಹಡಿಯ ಮೇಲೆ ಜಯಸಿಂಹ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಮಥುರೆಯ ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ ಅವನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ್ದ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯವೂ ಈಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾಗಿದೆ.

               ಉತ್ತಮ ಯೋಧನಾಗಿದ್ದ ಜಯಸಿಂಹ ತನ್ನ ಕಾಲದ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿದ್ದ. ಅವನ ಉನ್ನತ ವಿದ್ವತ್, ದಕ್ಷ ಆಡಳಿತ, ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆ, ವಿಚಾರಮತಿತ್ವ, ಬಹುಮುಖ ಪ್ರತಿಭೆ ಅವನನ್ನು ಎತ್ತರದ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದವು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವನ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲಂಥ ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು, ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು, ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಪರಿಣತರು, ನೀತಿಜ್ಞರು ವಿರಳವಾಗಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು ಮೂವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅವನ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗದ, ಅವನ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಬೀಳದ ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳಾವುವೂ ನಡೆಯಲಿಲ್ಲ ಎನ್ನಬಹುದು. ರಾಣಾಪ್ರತಾಪನಂತೆ ಮೊಘಲರ ವಿರುದ್ಧ ತೊಡೆತಟ್ಟಿ ನಿಲ್ಲುವ ಛಾತಿ ಅವನದಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ತನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡು ಅವರೊಳಗಿದ್ದುಕೊಂಡೇ ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ ನೆರವಾದ; ಮರಾಠರ ಆಪ್ತಮಿತ್ರನಾದ; ಕೊನೆಗೆ ಮೊಘಲರನ್ನೇ ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ಏಕಚಕ್ರಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಮೆರೆದ. ವಿಜ್ಞಾನವೊಂದನ್ನೇ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಅವನು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದರೆ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಕೆಲಸಗಳು ಇನ್ನಷ್ಟು ಅವನಿಂದಾಗುತ್ತಿತ್ತೇನೋ. ತಾನು ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ, ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ, ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿ ಜಯಪುರದ ನಹರ್ ಗಢ ಪರ್ವತಾಗ್ರದಲ್ಲಿ ಅಶ್ವಮೇಧವೆಂಬ ಮಹಾಯಾಗವನ್ನೇ ಮಾಡಿದ. ಜಂತರ್ ಮಂತರಿನ ಇತಿಹಾಸದ ಹಿಂದಿರುವ ಜಯಸಿಂಹನೆಂಬ ಚತುರ ಶಿಲ್ಪಿಯೊಬ್ಬನ ಸಾಹಸವನ್ನು ಭಾರತೀಯರು ಅರಿಯಬೇಕು.

ಕಾಮೆಂಟ್‌ಗಳಿಲ್ಲ:

ಕಾಮೆಂಟ್‌‌ ಪೋಸ್ಟ್‌ ಮಾಡಿ